Koza od nowa poznawana.: 2014-01-19

piątek, 24 stycznia 2014

KOZA – Żywienie

Czynnikiem oddziałującym w sposób zasadniczy na wzrost, rozwój i zdrowie zwierząt jest żywienie. Celem żywienia jest zaspokojenie zapotrzebowania na substancje odżywcze w ilości odpowiedniej do stopnia rozwoju i stanu fizjologicznego. Celem żywienia w rozumieniu ekologicznym jest zapewnienie wysokiej jakości produktów uzyskiwanych od zwierząt, a nie maksymalizacja produkcji. Żywienie kóz podobne jest do żywienia innych przeżuwaczy. Różni się jednak tym, że kozy zjadają wiele takich pasz , które są nieprzydatne w żywieniu innych zwierząt gospodarskich. Jest to wiele gatunków ziół oraz liści i pędów drzew i krzewów. Inną właściwością różniącą kozy od krów i owiec jest wybiórczość w stosunku do pasz. Nie pasą się one spokojnie na pastwisku lecz cały czas penetrują teren szukając nowych roślin nierzadko chwastów i ziół. To że kozy żywią się chętnie różnymi niepełnowartościowymi paszami nie oznacza, że są one podstawą ich żywienia. Stąd też w żywieniu kóz muszą być stosowane pasze pełnowartościowe i dodatki paszowe. Żywienie zwierząt roślinożernych powinno się opierać na maksymalnym wykorzystaniu pastwisk to znaczy, że co najmniej 60% suchej masy dziennej dawki pokarmowej powinien obejmować pokarm z wypasu - zielonkę, siano lub kiszonkę.

Głównymi paszami stosowanymi w żywieniu kóz to:

pasze objętościowe; zielonka spasana na pastwisku, siano, kiszonki z traw i z kukurydzy, słoma,
rośliny okopowe ń buraki pastewne, marchew pastewna,
pasze treściwe; ziarna zbóż i nasiona roślin strączkowych. Najczęściej podawane w postaci ziaren śrutowanych lub gniecionych.
dodatki mineralne,
liściarka to gałązki i pędy oraz liście drzew i krzewów, np. wierzby, akacji, klonu jabłoni, lipy.

Posiadają one niezbędne mikroelementy i garbniki. Pozostałe pasze i dodatki paszowe dopuszczone do podawania zwierzętom w gospodarstwie ekologicznym zawarte są w Załączniku II część C Rozporządzenia Rady (WE) nr 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 roku. W żywieniu zakazane jest stosowanie antybiotyków, syntetycznych witamin, stymulatorów wzrostu, kokcydiostatyków, organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO). Układanie dawek pokarmowych dla odpowiednich grup żywieniowych odbywa się w gospodarstwie ekologicznym według zasad ustalonych dla wszystkich innych gospodarstw. Zapotrzebowanie na białko i energię określa się według norm żywieniowych obowiązujących obecnie w Polsce (Normy Żywienia Bydła, Owiec i Kóz, 1993). Ważnym jest to aby przy układaniu dawek dla poszczególnych grup kóz uwzględniać zapotrzebowanie bytowe oraz aktualny stan fizjologiczny (np. stanówka, ciąża, karmienie przychówku, produkcja). Zaleca się karmienie koźląt naturalnym mlekiem matki co najmniej 45 dni od urodzenia. Przykładowe dawki pokarmowe można znaleźć w wielu poradnikach chowu kóz (Kopański 1985, Jamroz, Nowicki 1990, Tyszka 1994)
Źródło:
Chodowle.eu

KOZA – Wymagania

Ważnym elementem tworzenia koziego gospodarstwa ekologicznego jest zaplanowanie obsady. Jest to uzależnione w pierwszym rzędzie od powierzchni gospodarstwa ale zagęszczenie w tym przypadku w głównej mierze zdeterminowane jest limitem nawożenia pól, którego wielkość określona jest w Dyrektywie nr 91/979/EWG czyli 170 kg azotu/ha rocznie. Maksymalna liczba kóz przypadająca na 1 ha odpowiadająca 170 N/ha/rok to 13,3 sztuki. Dlatego też trzeba tak planować wielkość stada aby nie przekraczać wyznaczonych limitów lub przy większej liczbie utrzymywanych zwierząt można zawrzeć porozumienie z innymi gospodarstwami ekologicznymi, zainteresowanymi wykorzystaniem nadmiaru nawozu. Chów kóz w gospodarstwie ekologicznym wymaga od hodowcy uwzględnienia potrzeb zwierząt zapewniających im optymalny poziom dobrostanu. Jest to zachowanie naturalnych rytmów biologicznych, komfort i schronienie, dostępność do wody i pożywienia, swoboda ruchu i towarzystwo innych zwierząt. Warunki zoohigieniczne w pomieszczeniach dla kóz, są jednym z podstawowych elementów środowiska bytowania i zapewnienia dobrostanu tych zwierząt. Pomimo preferowanego pastwiskowego utrzymania kóz przynajmniej pół roku spędzają one w budynkach. Wymaga się aby pomieszczenia dla kóz były przestronne, suche, widne z dobrą wentylacją. Dla utrzymania prawidłowych parametrów środowiska należy zwrócić szczególną uwagę na gęstość obsady zwierząt pomieszczeniach. Z jednej strony trzeba sobie zdać sprawę, że temperatura w budynkach inwentarskich zależy bezpośrednio od ilości zwierząt, to one ciepłem swoich ciał ogrzewają pomieszczenia. Z drugiej strony zbyt liczna obsada zagraża nagromadzeniem się niebezpiecznej ilości wilgoci i niepożądanych gazów (dwutlenek węgla, metan).

Dlatego też przy projektowaniu budynków i późniejszym ich monitorowaniu trzeba zachowywać następujące normy środowiskowe:

stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić 1:20. Należy zwrócić uwagę, aby nie były zacienione drzewami ani budynkami. Pożądany jest dostęp promieni słonecznych korzystnie wpływających na przemianę materii i samopoczucie zwierząt, a także warunki sanitarne i środowiskowe,
temperatura wewnątrz budynku 10-18oC, w zimie + 8oC. Kozy wytrzymują też temperatury minusowe pod warunkiem, że pomieszczenia są suche i bez przeciągów. Bezwzględnie należy utrzymać temperaturę powyżej zera w okresie porodów. Koźlęta w momencie urodzenia są mokre i przy niskich temperaturach, następuje natychmiastowe wychładzanie organizmu co może doprowadzić to śmierci noworodka. Kozy znoszą też dobrze wysokie temperatury jednak przy dobrej wentylacji. Temperatury skrajne wpływają jednak na obniżenie wydajności mlecznej. Na dobrą kondycję kóz i jakość mleka duży wpływ ma stała wymiana powietrza w pomieszczeniach. Wentylacja musi być jednak tak skonstruowana aby nie dochodziło do przeciągów, gdyż dla kóz są one szkodliwe.

· Należy więc zachować następujące normy:

wilgotność powietrza nie powinna przekraczać 80%
wentylacja zimą ń 30 m3/godzinę na szt.
wentylacja latem ń 120 m3/godzinę na szt.
maksymalna prędkość przepływu powietrza w budynku ń 0,25-0,5 m/s (Tyszka 1994)
amoniak maksymalnie 20 ppm
dwutlenek węgla maksymalnie 3 000 ppm
siarkowodór maksymalnie 5 ppm. Ważnym elementem bezpośrednio wpływającym na nie przekraczanie norm jest przy odpowiedniej wentylacji regularne usuwanie obornika lub ścielenie koziarni.

KOZA – Utrzymanie.

Kozy najlepiej utrzymywać w budynkach specjalnie dla nich przygotowanych. Mogą to być pomieszczenia adoptowane lub nowo postawione i urządzone pod kątem potrzeb tych zwierząt. Ogólna zasada przy wyborze budynków jest taka aby były one suche, dobrze wietrzone, widne, ciepłe i przestronne. Zaleca się aby kozy przebywały w kojcach grupowych lub indywidualnych bez uwięzi ze swobodnym dostępem do pożywienia i wody. Kozły powinny stać w osobnych pomieszczeniach lub budynkach. Wszystkim zwierzętom należy zapewnić dostęp do wybiegów a w sezonie letnim do pastwisk. Wybiegi i pastwiska powinny być wyposażone w urządzenie chroniące kozy przed deszczem, wiatrem i słońcem. Pod budowę koziarni wybiera się miejsce o przepuszczalnej glebie i osłonięte przed silnymi uderzeniami wiatru. Pożądane jest, aby od strony południowo-wschodniej i południowej nie było zacienione budynkami i drzewami. Wskazane jest aby koziarnię usytuować po stronie odwietrznej w stosunku do budynków mieszkalnych i po stronie nawietrznej w stosunku do budynków gospodarczych, ogrodów, pól. Przy budynku trzeba zaplanować wybudowanie okólników, płyt gnojowych i szamba (Kopański 1985). Przy adaptacji już istniejących budynków należy wykonać odpowiednie ocieplenie ścian, doświetlenie pomieszczeń, kanalizację i wentylację. We wszystkich budynkach należy zapewnić odpowiednią powierzchnię (co najmniej na połowie powierzchni podłogi) gdzie powinna znajdować się ściółka z suchej słomy z zapewnionymi miejscami do leżenia. Według Załącznika VIII Rozporządzenia Rady (WE) nr 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 r. oraz uzupełniającego Rozporządzenia (EWG) nr 2092/91 w sprawie ekologicznej produkcji artykułów rolnych i wskazań dotyczących produktów rolnych i artykułów spożywczych włączając produkcję zwierzęcą minimaln ą powierzchnię w budynkach i na zewnątrz oraz inne charakterystyki budynków dla kóz przedstawiono w tabeli.

	Powierzchnia w budynku (powierzchnia netto dostępna dla zwierząt)		Powierzchnia na zewnątrz budynku (wybieg, z wyłączeniem pastwisk)
	Minimalna żywa waga (kg)	m2/zwierzę	m2/zwierzę
Owce i kozy		1,5 owcy/kozy 0,35 jagnię/koźlę	2,5 2,5 plus 0,5 jagnię/kózkę

Wybudowanie nowej koziarni to duże przedsięwzięcie finansowe dlatego też jeżeli nie posiada się już funkcjonującego obiektu to zdecydowanie taniej jest adaptować istniejące budynki. Mogą to być budynki drewniane takie jak duże szopy, stodoły, magazyny lub murowane. Oprócz podstawowych zasad, które podane były powyżej należy przy adaptacji zwrócić uwagę na parę ważnych elementów. Po pierwsze w ocieplonych ścianach należy umieścić otwory okienne od strony południowej budynku na wysokości nie mniejszej niż 1,7 m nad podłogą. Jest to uzasadnione tym, że kozy lubią się wspinać i mogły by przy tej czynności zbić szybę. Okna powinny być otwierane na zewnątrz, co stwarza lepsze warunki przewietrzania koziarni. Zaleca się wykonanie poddasza użytkowego zapewniającego dobrą izolację przez cały rok i możliwość składowania siana lub słomy. Dla orientacji powierzchnia magazynowa na siano dla 1 kozy wynosi 7 - 8 m³natomiast magazyn słomy niesprasowanej do 4 m³. Jeżeli na poddaszu nie będzie można zgromadzić odpowiedniej ilości pasz objętościowych i słomy trzeba je magazynować w stodołach. Podłoga koziarni powinna być ciepła i sucha. Podłoga powinna być gładka i pochylona pod kątem 3-5% co ułatwi zwieranie obornika i odpływ moczu. W zaleceniach unijnych przynajmniej połowa podłogi musi być stała to znaczy nie może mieć konstrukcji kratowej lub listwowej. W Polsce już od lat podłogi ażurowe spotkały się z krytyką hodowców i nie są zalecane. Wyposażenie budynków przeznaczonych na koziarnie jest typowe i nie odbiega od wyposażenia proponowanego dla koziarni konwencjonalnych. Rozplanowanie kojców dla grup kóz lub powierzchni całej koziarni (kozy w jednej grupie) uzależnione jest od ruchliwego usposobienia tych zwierząt i od struktury hierarchicznej panującej w stadzie. Podział przestrzeni budynku na kojce uzależniony jest do istniejących w danym momencie grup technologicznych.

Mogą to być:

kozy matki z urodzonymi koźlętami, które oddzielamy od reszty stada na okres paru dni celem umożliwienia odpojenia koźlęcia i jego bezpieczeństwa jak również eliminacji sytuacji porzucenia noworodka przez matkę,
koźlęta wolnobiegające, które jeszcze korzystają z mleka matki ale już pobieraj są pokarm stały w postaci siana i paszy treściwej zadawanej do specjalnych korytek w osobnych boksach,
w okresie stanówki kiedy stosujemy haremowy sposób krycia, w poszczególnych kojcach umieszczamy grupy kóz z wybranym kozłem,
jeżeli nie posiadamy osobnego budynku dla kozłów to są to kozły stadne oddzielone od stada kóz w okresie pomiędzy stanówkami,
sztuki chore lub w okresie rekonwalescencji oddzielone od reszty stada celem wyłączenia ich z grupy na okres leczenia i zapewnienia im spokoju. Ogrodzenia kojców powinny być ażurowe, aby zapewnić łatwy przepływ powietrza, zrobione z drewnianych łat. Wysokość przegród dla poszczególnych grup powinna wynosić około 1,1 m. natomiast dla kozłów rozpłodników ogrodzenie kojca musi sięgać 1,6 m. wysokości i być odpowiednio wzmocnione, tak aby nie uległo rozbiciu wskutek częstych uderzeń. Najodpowiedniejszym byłoby usytuowanie kozłów w osobnych pomieszczeniach. Zapewniłoby to zwierzętom, zarówno kozłom jak i kozom spokój a w okresie rozpłodowym wpłynęłoby na wzmocnienie "efektu kozła". Stałym wyposażeniem kojców lub biegalni są żłoby, drabinki na siano i poidła. Najlepszym rozwiązaniem jest umieszczenie żłobów paszowych wraz z drabinkami w taki sposób aby z jednej strony znajdował się kojec zaś z drugiej korytarz paszowy, którym dostarcza się paszę i usuwa niedojady. Żłoby powinny być wykonane z elementów ceramicznych lub z drewna. Wysokość górnej krawędzi żłobu od podłogi powinna wynosić 40 ń 50 cm, a jego długość dla jednej kozy powinna mieć około 60 cm. Drabinka na siano powinna mieć rozstaw prętów około 7 cm. Kozy mają skłonności do rozrzucania paszy. Aby temu zapobiec wykonuje się przednią ścianę paśnika wysoką na 40 - 50 cm, w której pozostawia się pionowe szczeliny o szerokości pozwalającej na wsunięcie w nie przez kozę szyi (Kopański 1985). Do pojenia kóz można stosować wiadra z blachy nierdzewnej lub poidła. Najlepszym jednak rozwiązaniem pojenia kóz jest zastosowanie automatycznych poideł. Kozy bardzo szybko uczą się z nich korzystać. Poidła takie umożliwiają zachowanie maksymalnej higieny i dostarczają przez cały czas świeżej wody. Poidła należy umieścić na takiej wysokości aby koza mogła z nich swobodnie pić ale bez obawy o ich zanieczyszczenie. Urządzeniem dodatkowym w pomieszczeniu dla kóz mogą być półki noclegowe. Są to wykonane z drewna blaty przymocowane do ściany budynku na stałe lub składane na dzień, umocowane na zawiasach o szerokości 50 - 60 cm, umieszczone nad podłogą 40 cm. Kozy przebywają na tych półkach bardzo chętnie. Ważnym elementem wyposażenia koziarni, a w szczególności wybiegów przyległych do budynku są urządzenia do zabaw dla koźląt. Wiadomą jest rzeczą, że kozy są zwierzętami bardzo ruchliwymi i zwinnymi. Bardzo lubią wspinać się na przeróżne przeszkody, niskie zabudowania, drzewa. Aby zapewnić koźlętom harmonijny rozwój fizyczny i komfort psychiczny dobrze jest zbudować z elementów drewnianych konstrukcję, po której młode kózki mogły by się wspinać. Oczywiście musi to być konstrukcja stabilna i niezbyt wysoka by nie doszło do niepotrzebnych urazów u młodych kóz. Poza tym jak już wspomniano wcześniej wybiegi powinny posiadać zadaszenia zapewniające wystarczającą ochronę przed deszczem, wiatrem, słońcem i ekstremalnymi temperaturami. Dój kóz powinien odbywać się poza kojcem a najlepiej jeżeli można by go było przeprowadzać w osobnym pomieszczeniu. Wydzielenie procesu pozyskiwania mleka zapewni zachowanie wysokiej jakości produktów ekologicznych. W pomieszczeniu dojalni należy umieścić stół udojowy. Pomieszczenie powinno być wyposażone w bieżącą wodę a przy dużym stadzie w dojarkę mechaniczną.

Sposób zadawania pasz i wody powinien opierać się na paru podanych niżej zasadach:

żywienie kóz można podzielić na żywienie alkierzowe i pastwiskowe; Systemy te różnię się sposobem zadawania pasz. W systemie alkierzowym wszystkie pasze zadawane są w budynku. W systemie pastwiskowym kozy pobierają zielonkę na pastwisku, natomiast pasze treściwe w koziarni. Gospodarowanie ekologiczne preferuje drugi model żywienia kóz.
wypas powinien odbywać się systemem kwaterowym (większa ilość zwierząt). Zagęszczenie zwierząt na pastwisku musi by na tyle niskie, by zapobiec zadeptywaniu gleby i nadmiernej eksploatacji roślin;

Preferowane są następujące systemy wypasu:

racjonowany ń gdzie wyznaczony obszar pastwiska przewidziany jest na pokrycie dziennych potrzeb żywieniowych stada,
rotacyjny - gdzie wyznaczony obszar pastwiska przewidziany jest na pokrycie potrzeb żywieniowych stada przez okres 3 - 4 dni,
dziki lub swobodny - gdzie nie ma ograniczeń i kozy pasą się na całym pastwisku.

Z uwagi na ruchliwy charakter kóz i wybiórczą metodę pozyskiwania runi najkorzystniejszym systemem dla kóz byłby system swobodny. Jednak ze względu na racjonalną gospodarkę pastwiskową najbardziej odpowiednim jest system rotacyjny. Czas trwania odpasu na kwaterze zależy od szeregu czynników: pory roku , ilości zwierząt przebywających na kwaterze, liczby kwater na pastwisku. Trawa znajduje się w fazie dojrzałości pastwiskowej przy wysokości 15 cm.

Taka ruń ma dobrą wartość pokarmową, a na kwaterze znajduje się tyle paszy, że może ona wystarczyć na 3 - 4 dni odpasu. (Skrijka 1978). zadawanie pasz treściwych może odbywać się przy doju (najczęściej) do pojemników przy stanowiskach udojowych albo w koziarni do paśników, pasze należy podawać w ustalonej kolejności: najpierw objętościowe, potem treściwe. Powinny być one czyste (bez obcych domieszek, zapachów), o prawidłowej konsystencji i barwie, nie mogą być zawilgocone, spleśniałe,

woda podawana w czystych wiadrach lub poidłach lub za pomocą poideł automatycznych powinna być przebadana.

Pasze podawane kozom muszą być wytworzone metodami ekologicznymi. Ponadto zaleca się stosowanie pasz pochodzących z własnej produkcji lub, gdyby to nie było możliwe, z innych gospodarstw ekologicznych. Gdy rolnik nie jest w stanie uzyskać pasz wyłącznie metodami ekologicznymi może zakupić 10% pasz konwencjonalnych w stosunku rocznym jako udział procentowy suchej masy w pokarmie pochodzenia roślinnego. W pulę zakupionych pasz należy włączyć ewentualne dodatki paszowe, w tym mineralne. Ważnym jest aby obsługa była stała. Obchodziła się ze zwierzętami w spokojny sposób. Czynności wykonywane w koziarni powinny odbywać się zawsze o tych samych z góry zaplanowanych godzinach. Od sposobu utrzymania kóz w pomieszczeniach i od rodzaju podłogi uzależnione jest usuwanie obornika. Przy preferowanym systemie utrzymania kóz na płytkiej lub głębokiej ściółce usuwanie obornika następuje co pewien okres (raz na 1 - 6 miesięcy). W chowie alkierzowym roczna produkcja od jednej kozy wynosi1 ń 1,5 tony świeżego obornika zaś w utrzymaniu alkierzowo-pastwiskowym, nawet o 50% mniej. Nawóz powinien być wykorzystany we własnym gospodarstwie lub na potrzeby innych gospodarstw ekologicznych. Zasada, zaznaczona już wcześniej, limituje ilość produkowanego nawozu w gospodarstwie ekologicznym, który mnie może przekroczyć 170 kg azotu na hektar. Nawóz kozi nazywany jest nawozem ciepłym lub gorącym i biologicznie czynnym. Poleca się go do nawożenia gleb średnio ciężkich i ciężkich. Ważnym jest aby obornik przeznaczony do użytku był przekompostowany. Jednym ze sposobów wykorzystania obornika koziego jest produkcja humusu przy założeniu hodowli dżdżownic kalifornijskich żerujących na tym oborniku.

KOZA – Choroby.

Zapalenie wymion kozy

Objawy: powiększenie połówki wymienia, zaczerwienienie, bolesność. Mleko staje się wodniste, brązowo-czerwone. Wysoka temperatura - 42oC. Leczenie podstawowe: W miarę możliwości zdajać ostrożnie wymię, kilkakrotnie w ciągu dnia. Nakładać 2 x dziennie mieszankę octową i smarować obrzmiałe podbrzusze 2-3 x dziennie balsamem do wymion. Zastrzyki Pyrogenium comp. 5 ml 2-3 x dziennie, aż do ustąpienia objawów gorączki. Można podawać też leki homeopatyczne: RV 8 Ektoderm (3-5 ml), RV 15 Lacto (3-5 ml) lub Apis 30CH. Leczenie uzupełniające: Zastrzyki Laseptal 5 ml s.c. następnie podawać doustnie lub w zastrzykach preparaty homeopatyczne Aconitum D4-D6 i Phosphor D6-D8.

Zranienie strzyków
Leczenie podstawowe: Smarowanie balsamem do wymion i maścią nagietkową, w przypadku ran ropnych przemywać esencją nagietkową. Stosować lek RV 25 Traumato.

Wzdęcie

Objawy: silne wzdęcie zwłaszcza po lewej stronie ciała, trudności w oddychaniu, niepokój, zataczanie się, śmierć na skutek uduszenia. Leczenie podstawowe: Natychmiast zapewnić spokój, sprowadzić z pastwiska. Masaż i opukiwanie lewego boku. Od razu podać 1 buteleczki 7,5 ml Preparatu Colosan, ewentualnie powtórzyć po 15 minutach, zastrzyk 5 ml s.c. Nux vomica/Nicotiana comp. Leczenie uzupełniające: Podawać ewentualnie preparat silikonowy zapobiegający tworzeniu piany. Zastrzyk 5 ml s.c. Spasmovetsan. Zapobieganie: Zapobieganie wzdęciu polega na pojeniu i podawaniu kozom przed wypasem suchej paszy objętościowej. Należy też unikać karmienia głodnych, nie pojonych zwierząt paszą podatną na gwałtowną fermentację.

Biegunka koźląt

Objawy: Często w 3-14 dniu życia występuje silna biegunka, najczęściej wodnista, o nieprzyjemnym zapachu. Następnie pojawia się brak apetytu, obojętność i niekiedy gorączka. Wiąże się to z osłabieniem odporności koźląt. Leczenie podstawowe: Natychmiast przerwać pojenie mlekiem i podawać dietetyczny preparat zastępczy mleka Biroca-Ferm, dziennie do 6 porcji po ok. 0,2 ml. Przy silnym odwodnieniu dodatkowo napar rumianku z glukozą. W celu leczenia i odbudowy flory jelit podawać codziennie 2-5 g Eudigest przez tydzień. W razie wystąpienia gorączki zastrzyki 2 ml s.c. Pyrogenium comp. Po wystąpieniu poprawy podawać kleik owsiany. Leczenie uzupełniające: Zastrzyki 2 ml s.c. Laseptal. Przy braku apetytu podawać kilka razy dziennie butelkę Colosanu oraz 3-4 x dziennie krople Amara. Zapobieganie: Od narodzenia aż do ok. 3 tygodnia życia podawać Eudigest w dawce ok. 4 g dziennie.

KOZA

KOZA- zwierzę niezwykle wrażliwe, wybredne, kapryśne. Przyswaja każdy rodzaj karmy pod warunkiem, że jest: świeża, nie spleśniała, nie zawiera solaniny i jest rozdrobniona. Jest zwierzęciem przyjaznym dla człowieka nie tylko ze względów na mleko, które mogą spożywać nawet alergicy o dużym współczynniku IGE; mięso, które jest niezwykle smaczne i skóry, ale przede wszystkim dlatego, że koza emanuje pozytywną energią. Przebywanie w otoczeniu kóz zmniejsza napięcie nerwowe, uspakaja, wycisza, relaksuje. Obcowanie z kozami poprawia relację tzw. dzieci trudnych z otoczeniem. Macierzyńska troskliwość tych zwierząt może być wzorem dla matek - kobiet. Posiadają między 95% a 98% troskliwości w wychowywaniu dzieci. Instynkt macierzyński w stosunku do obecnego potomstwa wygasa dopiero w momencie wydania na świat następnych pociech.

Typy użytkowe

Zróżnicowane zapotrzebowanie na produkty i surowce oraz czynniki klimatyczne doprowadziły do wyodrębnienia kilku typów użytkowych kóz:

Typ użytkowy mleczny - kozy tego typu obdarzone są żywym temperamentem i mają twardą konstytucję. Jest to najbardziej popularny typ użytkowy w krajach o wysokiej kulturze rolniczej i bogatych zasobach paszowych. Budowa ciała tych kóz charakteryzuje się dużym wzrostem (kozły do 100 cm w kłębie i ponad 120 kg wagi) oraz dobrze rozwiniętym wymieniem, co z kolei warunkuje wysoką wydajność mleczną na poziomie 2000 kg mleka w laktacji.Od czasu do czasu(ok.2 lata)należy zapłodnić koze ponownie aby miała lepsze mleko.
Typ użytkowy mięsny - występują tutaj grupy szlachetnych ras użytkowanych w kierunku mięsnym. Ich umaszczenie zazwyczaj jest brunatne lub czarne. Zaliczane są do ras dużych, ich wysokość w kłębie wynosi 75-90 cm dla kozłów oraz 70-80 cm dla kóz. Masa ciała kozłów waha się w granicach 85-95 kg natomiast u kóz 60-70 kg. Zwierzęta te po odpowiednim opasie osiągają wydajność rzeźną 55-62%. Dobrze żywione dają stosunkowo dużo mleka - 1000-2000 kg w 10 miesięcznej laktacji.
Typ użytkowy wełnisty - ten typ reprezentują tylko dwie rasy. Mają one drobną budowę ciała, wysokość w kłębie nie przekracza 60 cm, a masa ciała 65 kg. Plenność tych ras jest niska (100-110%). Ich wspólną cechą jest wełnistość związana z tym, że ich ciało pokryte jest wełną (nie sierścią jak w przypadku innych kóz). Długość włosów pokrywowych wynosi 20-25 cm.
Typ użytkowy puchowy - do tego typu należą zaledwie trzy rasy. Wymiary ciała kóz i kozłów są mniejsze niż u innych ras. Biała barwa puchu jakim są one pokryte sprzyja farbowaniu wyrobów (np. kaszmirskich szali). Roczna wydajność puchu wynosi 200-1200 g.
Typ wszechstronnie użytkowy - jest wiele ras klasyfikowanych do tego typu dlatego też występuje duże zróżnicowanie cech morfologicznych i użytkowych. Jednakże w większości przypadków są to rasy o zasięgu lokalnym, doskonale przystosowane do miejscowych warunków utrzymania i żywienia. Zwykle są hodowane dla mleka (wydajność mleczna 150-500 kg mleka w laktacji) oraz na mięso (masa ciała niektórych kozłów dochodzi do 90 kg).